Đã tìm ra tên cây: CHÒI MÒI BỤI

Đây là cây cảnh tôi được người anh tặng cách đây hơn 5 năm. Cây rất đẹp, ấn tượng nhưng từ nhiều năm nay chưa ai khẳng định được đây là cây gì.
Hôm nay, sau khi tốn khá nhiều thời gian truy lục, tôi đã tìm ra nguồn gốc của cây: Đó chính là CÂY CHÒI MÒI BỤI.

Bài trên Danhydatviet.vn:

Chòi mòi bụi - Antidesma fruticosa (Lour) Muell - Arg, thuộc họ Thầu dầu - Euphorbiaceae.

Chòi mòi bụi

Mô tả: Cây nhỏ cao 2m, đứng, nhánh ngang, lúc non có lông ngắn màu hung. Lá có phiến xoan thuôn, dài 6-8cm, rộng 2,5-3,5cm, đều có mũi ngắn, gốc tù, không lông, mép nguyên; gân phụ 6-7 cặp; cuống 2-3mm, lá kèm như kim, có lông. Chùm như bông ở ngọn, mảnh dài 4-6cm, không lông; lá đài 2, rất nhỏ, không lông; nhị 3. Bộ phận dùng: Lá - Folium Antilesmae Fruticosae. Nơi sống và thu hái: Cây mọc ở đồi núi các tỉnh Ninh Bình, Hà Tây cho tới các tỉnh ở miền Trung. Công dụng, chỉ định và phối hợp: Dân gian dùng chữa bệnh hoa liễu, làm ra mồ hôi và chữa khí hư (Viện dược liệu). Xem thêm: http://comaihoa.blogspot.com/2011/08/gioi-thieu-mot-cay-canh-la-va-quai.html http://danhydatviet.vn/vi/news/Duoc-lieu/Choi-moi-bui-4735/

Tìm hiểu thêm về Kiểng cổ Nam bộ

Kiểng cổ hay cây cảnh tạo hình lối cổ là một loại hình nghệ thuật có từ ngàn xưa. Ở Việt Nam, nó đã được phổ biến thành một dạng nghệ thuật dân gian. Tùy theo theo niệm thẩm mỹ cảu từng dân tộc, từng khu vực mà cây kiểng cổ có nhiều kiểu khác nhau.

Nói đến kiểng xưa, ta nhận thấy kiểu hình của nó rất đa dạng và phong phú. Tuy nhiên, cây kiểng cổ được uốn sửa theo lối chiết chi nghị diện, tàm tùng tứ đức hoặc Tam cương ngũ thường là một dạng thức đặc biệt, rất đặc trưng cho khu vực Nam bộ. Đây là một kiểu thức đại diện cho cây kiểng xưa ở miền Nam mà không nơi nào có.

1. Nguồn gốc của kiểng cổ

Về nguồn gốc, có thể nói từ khi Chưởng cơ Nguyễn Hữu Cảnh, người có công khai phá vùng đất phía Nam và đã đưa những lưu dân vào lập ấp, xây dựng cuộc sống mới. Trong dòng người lưu dân này (Quảng Nam, Quảng Ngãi, Quy Nhơn…) rất đa dạng về thành phần, còn một số người có điều kiện hơn nhưng họ chán ghét cuộc sống làm quan, thêm vào đó là chiến chanh liên miên giữa Chúa Nguyễn và Chúa Trịnh làm cho dân chúng ngày càng cơ cực. Cho nên họ là ngững con người có thể do được chiêu mộ, bị lưu đầy hay tự động bỏ xứ mà vào phương Nam mưu cầu một cuộc sống mới. Chính điều này ảnh hưởng rất lớn đến tinh thần, tư tưởng của họ trong quá trình xay dựng, phát triển cuộc sống trên vùng đất mới cũng có thể nói rằng tư tưởng của họ vẫn còn hoài niệm về cố hương, họ vẫn không quên nguồn gốc của mình, không quên đạo làm người, dù có bỏ xứ mà đi. Điều này thể hiện rất rõ trong phong cách, lối uốn sửa tạo dáng cây kiểng xưa mà chúng ta đang xem xét.

Theo thời gian, những người ở đất phương nam, dần dà xây dựng được sự nghiệp. CÙng với sự phát triển về kinh tế, sự phân chia trong xã hội đã xuất hiện, một số điền chủ có tài sản ngày càng nhiều, ngay cả người nghèo cũng có một cuộc sống khác hơn thời cha ông còn ở bổn quán. Một cuộc sống mới đã xuất hiện trên vùng đất mới, , tuy còn hoang sơ nhưng nhàn, điều kiện sống tốt, việc trồng cây kiểng hưởng nhàn dần dà định hình trong xã hội. Có lẽ vì tưởng nhớ công ơn ông Nguyễn Hữu Cảnh, sợ phạm úy, mà người dân phương nam đọc trại từ “Cây cảnh” thành ra “Cây kiểng”.

2. Đặc điểm của cây kiểng Nam bộ

Do ảnh hưởng sâu sắc tư tưởng Lão giáo, con người muốn gần lại với thiên nhiên hơn và do ảnh hưởng của Nho giáo nên những bậc tiền nhân xưa dù xa quê cha, đất tổ vẫn không quên được nguồn cội và đạo làm người, cho nên trong quá trình tạo tác cây kiểng, họ muốn gửi gắm tinh thần, tâm ý của mình vào từng chậu cây, từng tán lá, nhằm mục đích sửa mình và giáo dưỡng con cháu. Cây được sửa có ngọn quy căn, hòi đầu (thể hiện sự không quên nguồn cội). Kiểu “Tam cương ngũ thường” hay “Tam tòng tứ đức” thể hiện đạo làm người của nam và nữ thật rõ ràng. Như vậy tư tưởng, triết lý sống của người xưa được hình tượng hóa rất rõ nét qua dáng thế của cây kiểng cổ.

Tên gọi kiểng cổ chỉ mới xuất hiện ở vài thập niên sau này, từ khi loại hình bonsai của Nhật Bản lan rộng vào miền Nam. Trước kia người ta chỉ gọi là cổ mộc, cây kiểng. Đến bây giờ khi nghe từ “kiểng cổ” đại đa số người chơi cây đều liên tưởng đến kiểu thức kiểng chiết chi nhị diện và nó gần như là một định danh cụ thể cho loại hình kiểng này.

Cây kiểng cổ là cây được uốn sửa một cách công phu, đúng số tán, đúng nhánh, không thừa, không thiếu, mỗi thành phần trong cây đều có một giá trị nhất định, tiềm ẩn một triết lý sống cụ thể.

Cây kiểng lấy số 3, 5 làm căn bản do xuất phát từ nguyên lý âm dương, ngũ hành… thường sử dụng số lẻ, ít khi sử dụng số chẵn, ngoại trừ một số thế cây thể hiện các điển tích. Bộ kiểng cổ ban đầu thường là bộ 5 cây gọi là “ngũ phúc” được xếp theo hình chữ “Ngũ”. Bộ 3 cây gọi là bộ “Tam tài” xếp thẳng hàng, cây trung bình được xếp ở giữa. Về sau này vì những lí do rất khác nhau, kiểng cổ chỉ còn được thưởng ngoạn ở một cặp đôi đối xứng nhau.

Cây trung bình ở giữa bộ cây kiểng là cây chủ, thường có tầm vóc cao hơn, cành nhánh được uốn chiết chi theo kiểu âm- dương và thường được sửa theo dáng “thất hiền” hay “ngũ phúc”.

Các cây hai bên thường thấp hơn, thân được uốn hơi cong theo dáng xuy phong, tùy theo dáng cơ bản và tính chất của cây mà nó được uốn sửa theo dáng mẫu tử hay phụ tử.

3. Phân loại cây kiểng cổ Nam bộ

a/ Xét về mặt tính chất

Cây đại diện cho phái nam là cây xuy phong dáng phụ - tử. HÌnh dáng câu “cha” mạnh mẽ, gân guốc, cành nhánh được uốn sửa thiên về dương tính, phóng khoáng, nét mạnh (kiểu tán võ). Cây thường được sửa theo dáng “Tam cương ngũ thường” tiêu biểu cho đạo làm người của phái nam trong thời kỳ đó. Tâm cương là: quân thần cương (đạo vua tôi), phu thê cương (đạo vợ chồng), phụ tử cương (đạo cha con). Ngũ thường là năm đức tính cảu người nam nhân là : nhân, nghĩa, lễ, trí, tín. Nhing chung đó là giềng mối, phẩm chất của đạo làm người, của người quân tử trong xã hội thời đó.

Cây đại diện cho phái nữ là cây xuy phong mẫu tử. Hình dáng cây thường mềm mại uyển chuyển. Cành nhánh cây được uốn sửa cách ẻo lả hơn, thiên về âm tính (kiểu tán văn), cành có thể uốn tréo qua thân (tréo chữ nữ) biểu hiện cho nữ tính, cho nên thông thường những loại cây có hoa, có hương thơm thường được sử dụng cho loại hình này. Cây kiểng được sửa theo ý này là cây “Tam tòng tứ đức”. Tam tòng: Tại gia tòng phụ, Xuất giá tòng phu, Phu tử tòng tử. Tứ đức là bốn đức tính của người phụ nữ: Công – dung – ngôn – hạnh.

Việc uốn sửa cây kiểng cổ tuân thủ một cách nghiêm ngặt các quy tắc âm – dương.

b/ Xét về hình thái (hình dáng):

Cấu trúc thân cành ở cây xuy phong Tam cương ngũ thường ta thấy: Phần gốc thân được trồng và sửa nghiên khoảng 45 đọ so với mặt đất, phần thân dưới được uốn cong hướng vào trực chính tâm, phần thân còn lại đến ngọn được uốn lượn nhẹ, cuối cùng ngọn cũng đi vào trục chính tâm của gốc (quy căn) biểu đạt một điều: dù có đi xa, phát triển đến đâu cũng không hề quên nguồn cội. Cây tử xuất phát từ gốc cha hợp thành một góc 90 độ. Chiều cao thân cây tử không vượt quá tán thứ 2 của cây chính và được uốn hơi cong theo chiều ngược lại với cây cha.

Cây cha có cấu trúc 5 tán: gốc xiên về bên phải thì tán thứ nhất được uốn về bên phải. Đoạn thân thứ hai uốn cong nhẹ vào trong, tán thứ hai được uốn về phía trái tuân thủ nguyên tắc âm – dương. Đoạn thứ ba được uốn cong vào chính trục tâm cảu gốc, tán thứ 3 được uốn về phía bên phải theo lối chiết chi. Đoạn thân thứ tư được uốn về phía bên trái. Đoạn thân thứ 5 được uốn về chính tâm gốc (quy căn)

Cây tử có cấu trúc 3 tàn: Tàn thứ nhata được uốn về phía bên trái, tạo nét cân bằng với cây cha. Tàn thứ hai được uốn về phía bên phải theo lối chiết chi, tàn thứ 3 là ngọn chỉ cao bằng hoặc thấp hơn tán thứ 2 của cây chính.

Cành ở kiểng cổ được uốn sửa theo lối chiết chi nhị diện có âm, có dương, có văn có võ thật hài hòa. Cành được xếp đặt ở phần lồi của thân. Cành được uốn sửa theo kiểu vòi chạo cong lên, cong xuống thể hiện nguyên lý cực dương biến âm, cực âm biến dương.

Nếu đúng khoảng cách mà cành lại mọc ở vị trí ngược lại (cũng có thể theo ý muốn chủ quan) hoặc mọc ở phần lõm của thân, cành sẽ được uốn vòng qua thân chính theo hướng ngược lại. Việc uốn cành như vậy được xem là một nét đẹp của cây và cành này được gọi là cành uốn chữ nữ. Theo quan điểm riêng, thì đây là kiểu uốn tàn văn chứ không phải tàn võ, vì đó biểu đạt tính mềm dẻo, tính nhu, tính âm, thể hiện nữ tính.

Tán lá được cắt tỉa thành từng đĩa mỏng, hình trong, trái tin hay được tạo thành khối hình bán nguyệt mỏng. Các nhánh sơ cập, thứ cấp được cắt tỉa theo lối chiết chi để tạo ra một tàn cây đẹp.

Ngọn là phần cao nhất của cây, được tính là 1 tàn. Ngọn được cắt sửa thành khối hình bán nguyệt hay đĩa mỏng và nó được sửa theo các kiểu sau:

- Kiểu tàn võ (dương): tàn ngọn mọc thẳng, được cắt sửa thành đĩa hay khối không cho vươn cao nữa.

- Kiểu tàn văn (âm): Tàn ngọn được uốn cong xuống hướng về phía gốc (ý hồi đầu) rất khiêm tốn, nhã nhặn.

- Kiểu tàn văn võ (âm - dương): ngọn được chia ra hai bên tạo thành hai khối quân bằng thể hiện sự cân bằng âm – dương, biểu đạt sự trung dung ở đời.

Cách uốn sửa tàn ngọn phụ thuộc vào dáng thế, tính chất của cây cảnh cho phù hợp. Cây có gốc to, dáng thế mạnh biểu thị nam tính mạnh, được uốn sửa ngọn theo kiểu tàn võ, cây có dáng mềm mại uyển chuyển ngọn được sửa theo kiểu tàn văn rất hợp lý.

Về chiều cao của cây kiểng cổ, thông thường là 1,6m, vì nó là dạng kiểng dùng để trang trí trước sân nhà, cho nên tầm vóc được sửa cho cân đối hài hòa với nhà và cũng là ngang tầm quan sát của người thưởng ngoạn. Tuy nhiên đây cũng là con số tương đối, tham khảo, chứ không mang tính chuẩn mực như một số tài liệu đã đưa ra. Vì một cây kiểng cổ có giá trị, thể hiện ở tính chất mà nó mang, chứ không phải do khuôn khổ quy định về thước tấc. Chiều cao của cây phụ thuộc vào độ lớn cảu thân gốc một cách hài hòa và cũng một phần do ý muốn chủ quan của việc trang trí.

Về mặt nguyên tắc, cây kiểng cổ chiết chi nhị diện, bộ cành được uốn sửa theo lối âm – dương nghĩa là một tàn bên này, một tàn bên kia. Tuy nhiên, trong thực tế quan sát được ở một số cặp kiểng cổ ta thấy: hai tàn dưới thấp của cây chỉnh lại được uốn về một bên, tàn thứ ba mới được uốn về phía dối diện. Ở đây có lẽ nhằm mục đích tạo ra một bố cục cân bằng trong tác phẩm, tác phẩm sẽ không bị nặng nề về phía cây tử chăng? Và cũng có thể tàn thứ hai của cây chính sẽ không gần mà che khuất tàn ngọn của cây tử tạo nên nét thông thoáng cho tác phẩm.

Nhân việc bàn về cây kiểng cổ, chúng tôi xin được nhắc lại câu: “Vô nữ bất thành mai, vô thập bất thành tùng”. Câu này hàm ý chí tính chất của cây được uốn sửa một cách mềm mại, yểu điệu, thể hiện được nữ tính ở cây mai. Còn ở cây tùng được uốn sửa một cách dứt khoát, mạnh mẽ, cương trực, cành nhánh không được uốn sửa yểu điệu, khí phách như người quân tử, biểu hiện cho nam tính.

Như vậy cây mai đại diện cho phái nữ, do đó nó được uốn sửa làm sao cho bộc lộ được nét mềm mại, nữ tính là biểu hiện được tính chất của cây. Nếu có cành bắt chéo chữ nữ thì càng đẹp, nhưng trên cây chỉ nên có 1 cành bắt chéo chữ nữ để biểu hiện tính chất là đủ, chứ không phải bắt nhiều cành chéo lên cây mai mới thể hiện được điều này, vì nếu cành bắt chéo nhiều trên cây sẽ có một ý nghĩa khác không tốt, không hay. Theo quan điểm riêng, ngay trên một cặp kiểng cổ cũng chỉ nên uốn chữ nữ ở một cây mà thôi. Nếu cả hai cây cùng có cành chéo nữ, thì ý nghĩa của nó cũng không tốt, có thể được hiểu theo hướng khác cách lệch lạc.

Như vậy sửa lối chiết chi nhị diện ở cây kiểng cổ đặc trưng cho miền nam, thể hiện rất rõ tâm ý cảu người tạo ra nó. Qua việc thưởng ngoạn cây, người xem còn thấy rõ được triết lý sống, hiểu rõ cương thường đạo lý giữa con người và xã hội, để từ đó xác lập được giềng mối quan hệ gia đình và xã hội, tự tu tâm dưỡng tính, giáo dưỡng tinh thần. Nó không những là một môn nghệ thuật mà còn là một triết lý đạo đức đưa con người đến chân thiện mỹ thời đó.

Xuất phát điểm của nghệ thuật kiểng cổ chính là thú chơi tao nhã vào thời gian nhàn rỗi của con người. Song trong giai đoạn hình thành và phát triển nghệ thuật kiểng cổ đã vượt lên nhu cầu tiêu khiển, giải trí của con người trở thành loại hình văn hóa dân gian, phản ánh nhận thức thẩm mỹ và nhân sinh quan con người đương thời. Thông qua cách chọn giống cây cảnh để tạo tác và đặt tên cho những dáng thế khác nhau, các nghệ nhân đã làm cho gốc kiểng vô tri trở thành những tạo vật có tính biểu tượng, tính triết lý và giáo dục sâu sắc.

Theo: Việt Nam hương sắc

Cây sanh “khủng” làm điên đảo giới chơi cây cảnh

(VOV) - Theo đánh giá của giới đại gia cây cảnh, đây là cây sanh có dáng “mâm xôi con gà” tự nhiên đẹp bậc nhất Việt Nam.

• Cây sanh “ma làng” 800 tuổi

Thời gian gần đây không chỉ người dân ở tại vùng quê Tân Kỳ - Nghệ An xôn xao trước thông tin về việc phát hiện cây sanh cổ thụ có hình dáng “mâm xôi con gà”, mà thông tin về cây sanh này đang làm “điên đảo” giới đại gia săn cây cảnh ở Việt Nam.

Để có mục sở thị về cây sanh này, PV đã vượt hơn 120km từ TP Vinh (Nghệ An) tìm về xã Giai Xuân, huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An để tận mắt ghi lại cận cảnh về cây sanh đại cổ thụ “có một không hai” này.

Từ trung tâm xã Giai Xuân, để tiếp cận được nơi cây sanh, chúng tôi còn phải vượt quảng đường 10km gập ghềnh bằng xe máy, rồi tiếp tục vượt qua hai con suối để đến được địa bàn xóm Kẻ Mui nơi cây sanh này đứng sừng sững.

Cây sanh đứng sừng sững một mình bên cạnh dòng khe Đáu nước chảy trong veo mát lạnh, bao quanh là cánh đồng mía và sắn của bà con nơi đây.

Cây sanh “mâm xôi con gà”

Chiêm ngưỡng cây sanh đẹp nhất Việt Nam

Vẻ đẹp mê hồn của cây sanh này chính là sự tự nhiên: Toàn bộ phần rễ chính của cây sanh ôm trọn trên 2 khối đá khổng lồ (một khối đá hình chữ nhật, một khối đá hình thoi).

Khối đá to hình chữ nhật nằm phía dưới có chiều dài khoảng 7m, rộng 5m, cao 3m. Còn hòn đá nhỏ hình thoi phía trên có chiều cao khoảng 3m. Riêng hòn đá to phía dưới bị tách nứt làm đôi, một bộ phận rễ của cây sanh đi theo đường nứt này cắm xuống đất.

Xung quanh 2 khối đá này là 4 rễ phụ từ trên cao cắm xuyên xuống lòng đất tựa hệt như 4 chân của một con vật đứng vững chãi, tán lá rộng khoảng 500m².

Nhìn kỹ phần gốc của cây sanh từ hai tảng đá sẽ thấy tựa hệt như phiên bản của “mâm xôi con gà” khi hòn đá to phía bên dưới là mâm xôi, còn hòn đá nhỏ nằm trên hòn đá to là con gà.

Các phần rễ bám quanh hòn đá như cái chân gà, khi thân chính của cây lại là phần đầu của con gà đang ngóc lên. Nếu như phần gốc là biểu tượng của mâm xôi con gà thì phía trên ngọn của cây lại có hình con rồng uốn lượn nhiều vòng, nhiều thế khác nhau được tạo thành bởi hàng chục cành cây bện xoắn với nhau đẹp đến mê hồn.

Ông Nguyễn Hữu Triển - Phó Chủ tịch UBND xã Giai Xuân, huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An cho biết: “Nếu nói tuổi đời của cây sanh này là bao nhiêu thì người dân địa phương nơi đây không ai biết. Từ bao đời nay, ai lớn lên cũng đã thấy cây sanh này rồi”.

Thời gian gần đây, thông tin về cây sanh tuyệt đẹp này lan truyền, có nhiều giới đại gia cây cảnh khắp cả nước tìm về xem. Có nhiều đại gia đánh giá đây là cây sanh tự nhiên có dáng “mâm xôi con gà” lớn nhất từ trước tới nay.

Cây sanh có giá trị phải lên đến hàng chục tỷ đồng, thậm chí nhiều người còn rỉ tai nhau cây sanh này là một tài sản vô giá mà không thể định ra mức tiền bao nhiêu cho vừa.

Ông Trần Văn Hoàn, một tay “sành” chơi cây cảnh ở TP Vinh (Nghệ An) đánh giá: “Tôi đã đi nhiều nơi, xem nhiều cây cảnh nhưng chưa thấy cây cảnh nào đẹp như cây sanh này. Nếu so với cây sanh “mâm xôi con gà” của ông Nguyễn Trung Thành ở tỉnh Phú Thọ với trị giá hơn 100 tỷ đồng đã nổi tiếng trên báo chí thì phải gọi cây này bằng “cụ”.  Không thể có một cây cảnh nào sánh nổi vẻ đẹp tự nhiên tuyệt tác của cây sanh ở xã Giai Xuân. Đây mới đúng là cây sanh “mâm xôi con gà” có tuổi đời hàng nghìn năm tuổi mà tự nhiên ban tặng”.

Trao đổi với PV, ông Nguyễn Văn Việt (xóm Kẻ Mui, xã Giai Xuân) là hộ dân có khu đất có cây sanh và cũng là người trực tiếp bảo vệ cho biết: “Năm trước có người đến phá, chặt cây sanh mất mấy phần rễ và nhánh, may mắn là tôi đã phát hiện kịp thời để ngăn chặn. Hiện nay cây sanh đang được canh giữ cẩn thận”./.

CTV Phương Nguyên/VOV online

Cổ Mai Hoa ở Đại Lộc

0

Bài đăng trên An ninh Thế giới, số Xuân Kỷ Sửu - 2009
(Ảnh do tác giả bài viết chụp lại tập báo)  

Ngày nay, khi  áp lực của lối sống công nghiệp ngày càng chi phối nghiệt ngã đời sống xã hội thì người ta lại hướng về những thú vui tao nhã một thời vang bóng để hoá giải và tạo thế cân bằng. Đó là các bộ môn nghệ thuật của sự đam mê và lòng nhẫn nại, như non bộ, tiểu cảnh, thư pháp, bonsai v.v... Trong các đối tượng của nghệ thuật cây cảnh, cây mai cổ tự lúc nào đã nghiễm nhiên trở thành linh vật đối với người Việt Nam xưa và nay.

Điều ít ai biết, ở Đại Lộc, Quảng Nam nghệ thuật Cổ Mai Hoa đến nay phát triển gần như đã là “đạo”...

Mai Hoa biểu tượng của mùa Xuân, quy luật đất trời, đạo đức và khí tiết người Anh hùng...

Cây hoa mai vàng (dưới đây gọi là mai hoa) có tên khoa học là Ochna integerrima, là loài cây hoa cảnh gắn liền với Tết – Xuân, tự bao đời đã trở nên vừa thân thuộc, vừa thiêng liêng với mọi tầng lớp người dân Việt. Từ cổ chí kim, ở Việt Nam, mai hoa, nhất là cây mai cổ thụ nhiều tuổi, từ dáng thế, màu sắc và cả các đặc tính sinh học của nó được cho là chứa đựng nhiều bí ẩn, biểu hiện những ý nghĩa triết lý nhân sinh sâu sắc.

Lịch sử dân tộc ta từng ghi nhận rất nhiều bậc anh hùng, tiền bối đã không tiếc lời ca ngợi, tôn thờ những giá trị thâm hậu mà cây hoa mai mang lại. Đại thi hào Nguyễn Du (1765-1820) xem mai hoa như một biểu tượng của đạo đức và khí tiết: “Mai cốt cách, tuyết tinh thần” (Truyện Kiều); là bạn tri âm, tri kỹ “Mai là bạn cũ, Hạc là người
quen” (bài đã dẫn).

Còn Mãn Giác Thiền sư (1052-1096), trong một bài kệ, tương truyền được viết ngay trước khi Sư viên tịch tại chùa Sùng Nghiêm, năm 1096:

“... Mạc vị xuân tàn hoa lạc tận

Đình tiền tạc dạ nhất chi mai.”  

(Cáo tật thị chúng)

Tạm dịch: Chớ tưởng xuân tàn hoa rụng hết. Đêm qua sân trước một nhành mai. Ở đây sức sống mãnh liệt của hoa mai được đẩy lên đến độ cao trào. Ta hãy hình dung chỉ sau một đêm xuân, trước thềm bỗng xuất hiện - không chỉ một, vài bông hoa - mà là một nhành mai nhất loạt vàng bông rực rỡ, như một sự thăng hoa tuyệt diệu, sự chuyển hoá biến đổi của đất trời.

Tuy nhiên, trong những áng văn, thơ viết về mai hoa do người xưa để lại, nỗi tiếng hơn cả phải là bài thơ bất hủ của Chu Thần - Cao Bá Quát (1809-1855). Bài thơ vốn đã là “slogan”, là “tuyên ngôn nghệ thuật” của không ít nghệ nhân mai cổ thời nay. Xin được trích dẫn nguyên văn:

經世有才皆百鍊
 讀書無字不千金 
十載論交求古劍 
一生低首拜梅花

Phiên âm Hán - Việt:

Kinh thế hữu tài giai bách luyện

Độc thư vô tự bất thiên kim
Thập tải luân giao cầu Cổ Kiếm
Nhất sinh đê thủ bái Mai Hoa  

(Theo Từ điển Bách khoa toàn thư Wikipedia)

“Thập tải luân giao cầu Cổ kiếm. Nhất sinh đê thủ bái Mai hoa” - Người anh hùng có mười năm giao du trong thiên hạ để cầu thanh gươm cổ cùng một đời chỉ biết cúi lạy hoa mai! Ta sẽ thấm thía hơn cái triết lý nhân sinh sâu sắc chuyển tải trong hai câu thơ nỗi tiếng của Cao Bá Quát nếu như ta đặt nó trong ngữ cảnh của cuộc đời kỳ lạ của ông, cuộc đời của một người Anh hùng không hề biết nễ sợ một ai, trong một giai đoạn lịch sử rất đặc biệt của các thời đại cuối cùng  nhà Nguyễn. Khi không còn tin vào Triều thần, Người Anh hùng  trong ông có mười năm đi “cầu cổ kiếm”, như kiếm tìm một kế sách để cứu dân, cứu nước. Và ông đã tự đặt mười năm đó vào thế cảnh của một đời chỉ biết “bái mai hoa”! …

Thế mới biết Mai Hoa không chỉ là biểu hiện của mùa xuân, quy luật đất trời, đạo đức, mà còn là biểu tượng cho khí tiết bất diệt của người Anh hùng.

Cổ Mai Hoa ở Đại Lộc...

Trong những năm trước, khi đất nước chuyển mình Đổi Mới, người dân Đại Lộc vốn nghèo trên vùng đất bị chiến tranh tàn phá ác liệt đã phải tìm kiếm cho mình những cách làm ăn mới. Từng nỗi lên rất nhiều tấm gương vượt khó, nhiều nông dân sản xuất giỏi... Trong đó, cây hoa mai từng là đối tượng sản xuất, kinh doanh mang lại hiệu quả cao mà cách đây vài năm trên báo Thanh niên từng có bài phóng sự khá hay (Kỳ nhân ở động mai vàng, tác giả Hứa Xuyên Huỳnh, Báo Thanh niên 2/2005). Tuy nhiên, không dừng lại tại đó, từ một loại cây để “xoá đói giảm nghèo”, “nuôi con ăn học” đến nay mai hoa đã trở thành “bái vật” của một thú chơi đầy công phu đang cuốn hút sự quan tâm của rất nhiều người: Thú sưu tầm và chơi cây mai cổ!  Trong mắt của giới sinh vật cảnh, vùng quê Đại Lộc lại được biết đến như một trong những vùng đất sản sinh ra “bộ môn nghệ thuật” này.

Theo số liệu chưa đầy đủ, hiện nay có đến hàng mấy mươi người ở Đại Lộc chuyên tâm sưu tầm và chơi cây mai cổ, trong số đó không ít người đạt đến trình độ thượng thừa. Không chỉ nắm vững các kỹ thuật, nghệ thuật chăm sóc, tạo dáng, chế tác... cho cây mà qua thú chơi đó, họ còn tạo nên những sức cuốn hút kỳ lạ, làm thổi bùng ngọn lữa đam mê và tình yêu Cổ Mai Hoa trong rất nhiều người. Có người không kể gì đến nợ cơm - áo - gạo - tiền mà thẳng thừng tuyên bố:

“Giàu sang phú quý không màng

Chỉ yêu son sắc một nàng Mai Hoa!...”

Trong số những người đam mê cây mai cổ ở Đại Lộc phải kể đến một vài nhân vật có tên tuổi. Anh Lê Me (Khu 5, Ái Nghĩa) là người đã từng đeo đuổi rất sớm cây hoa mai, từng khai phá hàng chục héc ta đất núi đồi ở vùng giáp ranh Hải Vân để làm trang trại hoa mai, nhưng tiếc thay, do nhiều trắc trở, mộng không thành. Sau đó anh quyết chí làm lại, chuyển sang sưu tầm cây mai cổ. Đến nay, sau quá trình gầy dựng, trong vườn anh đã có đến gần năm mươi cây mai cổ được chăm sóc cẩn thận và thật sự là những tác phẩm có giá trị. Đó là chưa kể mấy trăm chậu mai mi ni để bàn, mai vừa để chơi và bán tết. Anh Nguyễn Chín (Mỹ Liên, Đại Nghĩa) sau mấy năm tích cóp, sưu tầm hiện nay có trong “tay” đến gần trăm gốc; Anh P.Thông (Đại Hiệp) khoảng bảy mươi gốc. Táo bạo hơn, Anh L.P.Th ở Trung An, chỉ sau vài tháng chuyển đổi từ các loại cây cảnh khác sang cây hoa mai, đã tích cóp cã cũ lẫn mới tổng cộng có đến gần trăm cây, mà cây nào cũng quý. Còn danh sách các “sở hữu chủ” ở cấp vài chục cây thì có đến vài mươi người ở khắp nơi trong huyện.

Tuy nhiên, sẽ rất thiếu sót nếu như không nói đến một số người kém may mắn hơn khi không giữ được cho mình một cây nào đáng giá, nhưng nỗi đam mê và cả “tay nghề” của họ thì không hề thua kém bất cứ một ai (ông C. Ph ở Đại Nghĩa, anh B.Đ.B ở khu 8; anh Ng.Q ở Nghĩa Nam, Ái Nghĩa...). Họ là những người yêu và theo đuổi nghệ thuật cổ mai hoa từ rất sớm, đã từng “qua tay” họ đến vài trăm cây, nhưng khốn nỗi cái nghèo đã không giúp họ giữ lại được cho mình những tác phẩm quý giá, máu thịt đó.

Như vậy bằng một con tính đơn giản, ít nhất ở Đại Lộc hiện nay số cây mai cổ đang hiện diện là không dưới năm trăm cây, mà mỗi cây đều là một kỳ tích, thể hiện tất cả những niềm đam mê, tâm huyết mà chủ nhân của nó đã bỏ mồ hôi, lắm khi cả nước mắt để có được nó. Nói không ngoa, trừ những ngày bão lũ, bất cứ thời điểm nào cũng có một vài người Đại Lộc lặn lội khắp hang cùng ngõ hẽm, trên rừng, dưới xuôi, cả trong và ngoài tỉnh truy tìm cây hoa mai cổ thụ để rồi tạo nên một sự dịch chuyển âm thầm nhưng đầy ngoạn mục: Cây mai cổ từ khắp nơi dần dần được đưa về Đại Lộc,  hợp thành cái nghĩa tương phùng Cổ - Mai - Hoa - Đại - Lộc!

Những lúc cơm cao gạo kém, nghệ nhân của Cổ Mai Hoa ở Đại Lộc đã phải lăn lộn với rất nhiều nghề, không ngại bất cứ công việc gì, miễn là lương thiện để vừa có thể làm tròn nghĩa vụ ở đời, vừa có thể nuôi thú chơi cây. Cay đắng hơn, còn có người chấp nhận và chịu đựng cả những nỗi oan khiên, điều tiếng để không phải từ giả thú chơi. Hơn ai hết, họ hiểu cái giá mà họ phải trả. Hãy nghe một người trong số họ viết:

“Tôi vẫn biết yêu cây là đau khổ

Khi con thơ réo gọi bố xin tiền

Mai ngoài vườn bọ trĩ hút đảo điên

Mà trong ví chẳng còn xu dính túi…”

(Tự tình với cây)

Tình trạng “chẳng còn xu dính túi” đó đối với người yêu cây, chơi cây là chuyện thường tình nhưng dù vậy, hễ cứ nghe tin ở đâu đó có cây mai cổ thụ đẹp là họ sẵn sàng gát lại hết mọi công việc, lập tức lên đường, để nếu như không đủ cơ duyên được làm chủ sở hữu thì ít nhất cũng được cái vinh dự một lần mục sở thị được cây mai quý!. Tôi còn nhớ, cách đây không lâu, trong giới chơi cây ở Đại Lộc rỉ tai nhau một tin vào hàng rất “giật gân” là “ở một nơi nào đó mà không biết nơi nào (?) đang có một cây mai cổ rất lớn”. Theo lời đồn, cây mai này lớn đến nỗi cái bộng ở gốc cây được trẻ con... chui vào để chơi trò trốn kiếm rồi ngũ quên trong đó, không ai tìm ra chúng (?). Câu chuyện kỳ lạ, khó tin đó chỉ có thể làm mê hoặc được những kẻ chuyên truy tìm Cổ Mai Hoa, vì chỉ họ, những người vốn được cho là có “tâm thái bất thường” mới có thể tin nỗi. Không ai bảo ai, rất nhiều người bí mật đi tìm, như kiếm tìm một cơ may kiểu “ngậm ngãi tìm trầm” vậy. Cũng như họ, lần đó, tôi cũng bí mật cùng vài anh em lên đường đi tìm cây mà thông tin có được chỉ vỏn vẹn là mỗi cái tên của ông chủ, không một dòng địa chỉ (đó là ông LNT.)!

Chuyển mai về Đại Lộc… Ảnh: LT

Một buổi chiều, sau một hành trình rất đỗi gian nan, cuối cùng điều may mắn cũng đã đến khi chúng tôi tìm được đúng người có tên như mình muốn, không đâu xa, ở ngay trên đất ... Đại Lộc. Đó là một người đàn ông khoảng ngoài sáu mươi, thần sắc hồng hào. Khi được xác nhận đúng tên ông, sau vài câu xã giao, chúng tôi hỏi: “Nghe người ta nói bác có cây mai cổ lớn lắm?”, Ông bình thản xác nhận là “Ừ! có. Nhưng mà răng?”.Quanh co một hồi, ông dẫn chúng tôi ra vườn, chỉ vào một khoảng trống, ông bảo: “Đây nó đây!”. Nhưng chúng tôi chẳng thấy gì cả! Trong lúc chúng tôi còn ngơ ngác không hiểu gì thì ông gằn lại với bộ mặt rất bí hiểm: “Thì đây, chứ còn đâu nữa!”. Sau phút định thần chúng tôi thấy đó chỉ là ... một hố đất rất sâu và đã cũ (?).

Thì ra, cây mai huyền thoại đó từng tồn tại nhưng nó đã chết từ lâu. Cái chết của cây gây nên cho ông một nỗi đau buồn vô cùng tận, đến nỗi ông đã cho người ta đào cả gốc rễ đem đi mất để chóng nguôi ngoai. Nhưng rồi vẫn không yên, nỗi nhớ cây đã khiến ông cố tình giữ lại cái hố đất sâu do cây để lại làm kỷ niệm... Theo lời ông, thời gian gần đây không biết lý do gì mà rất nhiều người lạ đến hỏi ông về cây mai cổ đó...

Và còn rất nhiều câu chuyện ly kỳ, bao hàm đủ cả hỉ - nộ - ái - ố, lắm khi đầy nước mắtvề cây, về người mà trong giới Cổ Mai Hoa Đại Lộc gặp nhau có tán mãi cũng không bao giờ hết...Nhưng rồi “trời cũng phải có mắt”, công sức bỏ ra đó đã được đến đáp. Nhiều cây mai rất quý được phát hiện và mang về Đại Lộc, khiến không ít người trong giới chơi cây phải ghen tỵ. Trong đó phải kể đến một vài cây có “số má” hẳn hoi cùng với những câu chuyện ly kỳ xung quanh nó. Như cây mai có tên “Hồn Việt” của anh Th. mang về từ Điện Bàn (năm 2006), có tuổi hơn trăm năm, dáng thế thanh thoát, là một trong những cây mai quý đang có ở Đại Lộc, từng được báo chí đưa tin (bài Mai vàng lên mạng, tác giả Thuận Nguyên, báo An ninh Thế giới số 724, ngày 16/01/2008). Cây “Ngọc cốt, Thiên chân” của anh Lê Me đem về từ Tam Dân, Phú Ninh  (2007), có kích thước to lớn chưa từng thấy, toát lên một cảm giác hùng vĩ đến rợn người. Cây “Hoàng Mai” của anh N.v.Tr. (Đại Hiệp) có nguồn gốc từ Quế Sơn (2008), xinh đẹp như tiên nữ cõi trần, hoành tráng như khổng lồ truyền thuyết. 

Nghe đâu, để mua được nó thành công, chủ nhân đã phải cất công bí mật “trinh sát”, “mai phục”, rồi “đánh” (thuyết phục chủ cây đồng ý bán) và đã “thắng” như một chiến công thật sự, khiến cho tất cả các anh em chơi mai ở Đại Lộc vừa sung sướng vừa ghen tỵ v.v...

“Mã tầm mã, ngưu tầm ngưu”, quý nhau chút tình, những người có đồng sở đắc sưu tầm và chơi cây mai cổ ở Đại Lộc đã tìm đến nhau, gắn kết để cùng chia xẻ những niềm vui, nỗi buồn và lòng đam mê mà nhiều khi nói ra người ngoài dễ cho là ... bị bệnh hoang tưởng hay tâm thần phân liệt (!). Họ đã tự xây dựng cho mình những website riêng để chia xẻ thông tin cả với giới sinh vật cảnh trên khắp mọi miền đất nước(http://webwarper.net/ww/~av/comaihoa.blogspot.com/ , Comaihoa.blogspot.com , www.quangcaosanpham.com/members/comaihoadailoc ,comaihoadailoc.blogtiengviet.net , blog.yahoo.com/comaihoa) .

Không chỉ quan tâm đến cây mai, các “môn đồ” của Cổ Mai Hoa ở Đại Lộc còn thể hiện nỗi đam mê của mình sang nhiều loại hình nghệ thuật khác. Họ sưu tầm cả các tác phẩm thuộc lĩnh vực thơ văn, hội hoạ, gốm sứ, đá cảnh v.v... có chủ đề liên quan đến mai hoa, qua đó một vài cá nhân cũng đã sở hữu được vài tác phẩm quý. Ấn tượng nhất là bộ đĩa sứ cổ lam thuộc đời Thanh, Trung quốc gồm ba chiếc (Hàn mai, Mai hạc, Mai nguyệt) do anh P.V. Bằng ở khu Mới, Ái Nghĩa sưu tầm được. Trong đó, đặc biệt hơn cả là chiếc đĩa Mai Hạc có in hình con chim hạc, cây mai cổ và hai câu thơ lục bát của Đại thi hào Nguyễn Du:

“Ngêu ngao vui thú yên hà

Mai là bạn cũ, Hạc là người quen”.

Theo học giả Vương Hồng Sển (1902-1996), đây là hai câu thơ do Nguyễn Du sáng tác vào năm Quý Dậu - 1813 khi ông là Chánh Sứ sang Trung Quốc, đi thăm một xưởng sản xuất đồ sứ. Biết quan Chánh Sứ An Nam là Đại thi hào nỗi tiếng, tinh thông văn chữ, chủ xưởng đồ gốm sứ Trung Quốc đã xin thơ của ông để đề vào sản phẩm.
Thế là Nguyễn Du đã viết nên hai câu thơ nỗi tiếng này bằng chữ nôm và các nghệ nhân Trung Hoa đã chép lại lên sản phẩm. Do vậy, chiếc đĩa có một ý nghĩa rất lớn về lịch sử, văn hoá, đồng thời nó thật sự là một báu vật đối với các “môn đồ” của Cổ Mai Hoa.

(Theo “Hiếu cổ đặc san”, khảo về đồ cổ men lam Huế - Vương Hồng Sển – 1970, 1972 và “ Kỹ thuật trồng và ghép mai” - Huỳnh Văn Thới - NXB Trẻ -  1995).

Một vườn mai cố ở Đại Lộc

Triển vọng và những nỗi lòng về Cổ Mai Hoa ở Đại Lộc ...

Với tình yêu và lòng đam mê cháy bỏng của những nghệ nhân Cổ Mai Hoa ở Đại Lộc, chuyện về họ, về cây có lẽ khó có hồi kết. Và tất cả những gì thể hiện trên đây - là người mới thâm nhập một cách rất nghiệp dư vào nghệ thuật Cổ Mai Hoa - tác giả chỉ mong được chuyển tải một phần nhỏ về mặt tinh thần của nghệ thuật chơi cây mà thôi. Còn về giá trị và tiềm năng kinh tế mà cây hoa mai cổ có thể đem lại chưa phải là đối tượng khai thác trong phạm vi bài viết này, cho dù ở Đại Lộc từng có không ít những cây mai cổ được mua về với giá vài triệu mà chỉ sau vài nhát búa điệu nghệ, hoặc đôi lời bình sắc sảo của nghệ nhân thì lập tức đã có những “đại gia” từ Hội An, Đà Nẵng về ngã giá đến bốn, năm chục triệu. Đó là sự thật rất đáng lưu tâm.

Nhưng mộng ước của anh em chơi cây mai cổ ở Đại Lộc thì còn rất cao xa mà không quá xa vời. Nguyện vọng của họ là được tập hợp lại trong một tổ chức hội đoàn thể hay một cao lạc bộ về sinh vật cảnh để chí ít  thì họ cũng có được tiếng nói riêng của mình, vừa có thể đoàn kết, giúp đỡ nhau vượt qua tai ương, khốn khó, khi Cổ Mai Hoa chưa thể “hoá vàng” ở Đại Lộc. Họ bảo, cũng đi từ cái đơn giản, nhỏ bé, ít ỏi, nhưng sau quá trình xây dựng, những sản phẩm như “Đào Nhật tân”, “Vú sữa Lò rèn”, “Bưởi Năm roi”,... đã trở thành những thương hiệu nỗi tiếng! Vậy thì  “Cổ Mai Hoa Đại Lộc”, với những gì đang được bắt đầu một cách tuyệt diệu, thì tại sao không?...

Để kết thúc bài viết này xin được ghi lại hai câu thơ như một sự xẻ chia và cảm kích với những nỗi lòng đau đáu và sự đam mê đến cùng cực của những người đã trót dấn thân vào nghệ thuật Cổ Mai Hoa ở Đại Lộc:

“Ngày phải lo toan Tiền - Cơm - Áo,

Đêm thì mộng mị Cổ - Mai - Hoa...”

Đại Lộc, 10/2008.

Thanh Lê(Lê Thạnh - Comaihoa)

Chuyện kể cây cảnh: Chuyện ly kỳ về cây mai và anh Tân

Tự nhận mình là môn đồ của “cổ mai hoa”, tôi đắm chìm trong tình yêu cây, không biết tự bao giờ. Với tôi cây là máu thịt, là một phần không thể thiếu của cuộc đời mình. Trong 5 năm công tác ở Đại Lộc, những ngày lặn lội tìm cây, tôi đã viết cho mình được khoảng hơn 100 trang nhật ký, gọi là “nhật ký cổ mai hoa”. Ở đó, bao nhiêu kỷ niệm buồn vui, khi ngọt ngào, lúc đắng cay, về cây về đời tôi đều ghi chép lại… Nay thì đã chuyển công tác về Tam Kỳ nhưng những kỷ niệm đó tôi không thể nào quên. Nay tôi xin trích và chép lại một câu chuyện có thật khá hy hữu về một cây mai và một anh bạn quá cố của tôi, nhân kỷ niệm ngày giỗ anh để xẻ chia cùng các bạn trên Diễn đàn …

* Ngày 26/6...:
.... Cùng là người say mê cây cảnh, tôi và anh Tân đã quen biết và quý nhau tự bao giờ. Tôi vẫn nhớ trước anh đã từng tặng tôi một cây sung thế rất đẹp. Anh bảo “anh nên chọn để chơi cây nào chắc cây đó. Tìm những cây ngày càng già và càng giá trị hơn để chơi...”. Nhưng anh vẫn còn một cây sung nữa giống hệt cây sung mà anh tặng tôi. Biết được điều đó, tôi nằn nỉ bảo anh để lại cho tôi nốt cây đó cho đủ một cặp. Cuối cùng thì anh cũng đồng ý và nhận từ tôi 600.000 đồng. Anh bảo “Chỉ là anh tôi mới lấy như thế”.
Khi trong tâm trạng ngày càng bị mê hoặc bởi những cây mai cổ thụ và nung nấu một mong ước mình sẽ có một cây mai thật cổ, thật lớn và thật đẹp; Sau tết vừa rồi, do lưỡng lự, tôi đã đánh mất một cơ hội làm chủ một cây mai thế nằm (của anh Mười - Đại Hoà) rất đẹp. Tiền dành để mua cây mai đó vẫn còn nguyên (đến 16 triệu) và tôi cũng chưa có ý định sung số tiền này vào “công quỹ gia đình”, vẫn nung nấu quyết tâm tìm kiếm một cây mai như “trong mộng”, cho thoả chí tang bồng;...

Một hôm, tôi gọi điện cho anh Tân một cách hú hoạ, để chia xẻ tâm tư nhiều hơn là nhờ cậy. Nhưng anh trả lời tôi ngay “Tôi có một cây, van 100, anh qua coi thử được không”. Vui như mở cờ trong bụng, tôi hẹn sẽ có mặt sau 30 phút.
Đập vào mắt tôi là một cây mai hai thân to lớn và ngạo nghễ. Tôi bị hút hồn, nhưng vẫn rất bình tĩnh và tỏ ra rất ... cáo già. Anh kể với tôi, mới đem về 2 cây này, ngày qua có mấy người ở Hội An lên muốn mua vơí giá 12 triệu, nhưng anh chưa đồng ý. Lúc đó, ở nhà anh còn có chị vợ, lăn tăn rót nước mời khách...
Sau nhiều chiêu bài tâm lý, tôi nói mình là anh em, quen biết cũng nhiều, anh muốn bán cho tôi bao nhiêu anh cứ nói thẳng, tính tôi sòng phẳng, việc gì ra việc đó, không bao giờ để ảnh hưởng nhau... Cuối cùng anh nói “để cho anh 9 triệu”. Tôi hoãn binh: “Hẹn anh, chiều mai lúc 3 giờ, tôi sẽ gọi điện trả lời”.
Đúng giờ hẹn, tôi gọi điện cho anh Tân (09886...) rằng “việc tôi nói với anh hôm qua không có gì thay đổi, bửa nào tiện mời anh qua bên tôi, ta nói chuyện và tôi gửi tiền lại cho anh đi mua cây khác...” Hôm đó, là một ngày cuối tuần.

Rồi một sáng thứ hai, như thường lệ, tôi từ Tam Kỳ đi xe khách ra đến Vĩnh Điện, khi tôi mới bước xuống xe, chưa kịp định thần thì bỗng nhạc chuông điện thoại reo vang.
Đó chính là anh Tân:
- Anh Thạnh đó hả.
- ...
- Chỗ anh em, tôi nói với anh là cây mai đó là của anh rồi, nhưng ngày qua có mấy người ở Đà Nẵng lên muốn mua nó với giá 13 triệu, tôi nói 14 triệu nó cũng còn của anh. Anh nên bán lại đi, để tìm mua được 2 cây khác...
Chúng tôi trao đổi rất nhanh, tôi trả lời anh ngay là không được, dù tôi chưa trả cho anh đồng nào cả. Tôi hẹn anh khoảng 3 giờ chiều sẽ gặp nhau để nói chuyện cụ thể.
Đúng hẹn, chiều hôm đó tại phòng làm việc của tôi, anh đến. Tôi mời nước và nói chuyện rất nhiều thứ. Tôi nói để anh hiểu là, tôi thích mua một cây mai đẹp trên đất Đại Lộc này để mang về Tam Kỳ chơi. Sẽ có một ngày tôi về lại Tam Kỳ, ngắm nhìn cây mai để nhờ về quê hương mình với bao ngiã tình, trong đó có những anh bạn như anh... Tôi không hề có ý định kiếm lời bằng cây mai, với bất cứ hình thức nào...
Tôi trả tiền cho anh đủ với giá đã thống nhất (9 triệu), cùng lúc đó tôi đưa cho anh tờ giấy trắng A4 và nói: Tôi với anh quý nhau ở chút tình. Điều đó đã quá rõ. Tôi nhờ anh viết mấy chữ về cây mai để làm kỷ niệm, lưu lại cho cây mai chứ không có ý gì khác.
Anh ôn tồn trả lời tôi: "Không phải chỉ có thế đâu. Làm sao ai biết được chữ ngờ hả anh Th. Tất nhiên là tôi viết giấy để anh làm kỷ niệm nhưng biết đâu tôi ... chết bất ngờ thì sao? Nếu có chuyện chi thì vợ con tôi còn biết để cho anh chở cây chứ....".
Tôi chợt thấy rùng mình về câu nói rất thật của anh nhưng gượng cười và cố nghĩ đây chỉ là câu nói đùa mà thôi. Tờ giấy hôm đó, anh viết rất kỹ, anh mô tả cả hình dạng, cả kích thước của cây, địa điểm, giá bán... (Đến nay tôi vẫn còn giữ tờ giấy này).
Thế là việc mua cây mai xem như hoàn tất. Tôi gửi cây lại và nhờ anh Tân tiếp tục chăm sóc, đến khi nào muốn chở về thì thôi. Anh đồng ý.

Hai tuần sau. Cũng là một ngày đầu tuần, mới đến phòng làm việc còn đang lay hoay với những công văn giấy tờ, tôi bỗng nhận được cú điện thoại...
Đó là của ĐKT, bạn tôi làm việc gần nhà anh Tân:
- Anh Th biết tin chi chưa?
- Chuyện chi rứa Trọng?
- Ông Tân chết rồi!
Khi tôi còn đang điếng người, sửng sốt thì Trọng tiếp tuc:
- Ổng đang bào cái bàn thì bị điện giật, chết hôm qua...
Thế là anh Tân vĩnh viễn từ giả cõi đời sau một tai nạn bất ngờ. Chúng tôi - những người bạn trong nhóm chơi cây rất lấy làm đau xót cho anh. Người ta bảo đây là một dám tang lớn ở Đại Phong...
Câu chuyện về cây mai này thật là kỳ lạ. Đến nay tôi vẫn còn bàng hoàng. Có lẽ đây sẽ là kỷ niệm sâu sắc và khó quên của tôi...

Anh Tân ra đi vĩnh viễn. Cây mai không biết do thiếu chăm sóc hay vì tiếc thương anh mà ngày càng trở nên tiều tuỵ. Là úa vàng, không có một đọt non nào cả và có nguy cơ đi cùng với anh.
Từ khi anh Mười giúp tôi chở về Ái Nghĩa đến bây giờ, tôi rất lo lắng, dùng nhiều biện pháp để cứu lấy cây mai. Không chỉ vì nó là cây mai đẹp, mà nó còn gắn liền với câu chuyện hết sức kỳ lạ này.
Một tháng trôi qua rồi (4/7), đến nay cây mai đã có dấu hiệu hồi phục. Sáng nay, tôi dậy từ rất sớm. Sau hồi thể dục, tôi lấy kéo xem xét và cắt tỉa lại toàn bộ các cây mà mình đang có. Đến cây mai Song thụ, tôi trèo lên và quan sát rất kỹ. Đã có rất nhiều chồi non mới mọc ra từ thân chính. Cành ra lá non ... Tôi khẳng định, thế là cây đã qua cơn nguy biến rồi... Nhưng anh Tân ơi! Môĩ khi nhìn cây là tôi lại nhớ về anh và cả tấm lòng trung thực đầy nghĩa khí của anh. Với những gì tối biết về anh hẳn linh hồn anh sẽ sớm được siêu thoát và ngậm cười nơi chín suối…

THÚ CHƠI MAI CỔ Ở ĐẠI LỘC

Thú chơi cổ mai ở vùng quê Ái Nghĩa (Đại Lộc, Quảng Nam) đã quá nổi tiếng đối với người dân miền Trung nói riêng, thậm chí tiếng vang còn lan ra các tỉnh phía Bắc, Nam. Mỗi dịp xuân về, những vườn thanh mai cổ nở hoa rực rỡ, hương hoa dịu nhẹ, tao nhã ngan ngát cả vùng quê nghèo.

Thú chơi lắm công phu

Chơi cổ mai ở Đại Lộc nổi tiếng không chỉ bởi vì có rất nhiều người ươm thành công loại thanh mai đẹp thanh tao, mà chính bởi thú thích sưu tầm mai cổ của những “tay chơi” mai sành sõi. Trong khi những cội thanh mai cổ ở nhiều vùng gần như bị tận diệt, thì người Đại Lộc lại dày công lùng sục những cội mai cổ với tuổi từ 50 đến 200 năm tuổi, có giá từ vài chục đến vài trăm triệu đồng. Săn mai cổ vốn từ trước đến nay là thú chơi của những đại gia lắm tiền, nay lại không hề xa lạ đối với người dân vùng quê Đại Lộc này. Những cái tên đã quá quen thuộc trong giới chơi mai cổ Đại Lộc như Lê Me, Nguyễn Chín, P.Thông… đều là những người có sở hữu trong tay hàng trăm gốc mai, trong đó không dưới chục cội mai cổ.

Để có được những cội mai cổ này, những người chơi mai đã phải lăn lộn tất cả các vùng núi cao của Quảng Nam, đặc biệt là huyện Tiên Phước - nơi hầu như không bị xáo trộn do chiến tranh như các vùng quê khác. Tất cả mọi ngóc ngách đều được những người chơi mai đặt chân đến, tận từng vùng, từng nhà để tìm những cội mai cổ còn sót lại. Thậm chí, sau khi đi, còn “cài” những cộng tác viên thân thiết trong xã để ngay khi những chủ nhân các cội mai cổ có ý muốn bán, lập tức liên lạc để không bị người khác “nẫng tay trên”. “Bây giờ nói vùng nào, xã nào, huyện nào có cội mai cổ nào là ngay lập tức trong đầu tôi hình dung ra thế đứng, hình dáng, tuổi tác, nguồn gốc của cội mai đó, để quyết định có đến để thương lượng mua bán hay không?” - ông Lê Me, một người chơi mai cổ nổi tiếng của Đại Lộc kể. Thương lượng được rồi, lại phải nghĩ đến việc đào gốc, vận chuyển, chăm sóc… sao cho mai tuy thay đổi môi trường sinh sống, vẫn có thể sống được và phát triển tốt.

Vì vậy, từ một nơi hầu như không còn một cội mai cổ nào do bị tàn phá bởi chiến tranh và con người, thì giờ đây, ở Đại Lộc, hàng trăm cội mai cổ đã chảy về lại ở đây, nhờ tình yêu cổ mai của những nghệ nhân chơi cổ mai vùng quê này. Chơi mai rồi thì như gắn nghiệp vào người, không gì có thể thay đổi được. Ông Lê Thạnh, một nghệ nhân chơi mai cổ Đại Lộc đã không tiếc lời ca ngợi cội mai cổ có tên Hồn Việt với tuổi thọ 150 năm những lời có cánh “thân cây xù xì thể hiện dấu vết thời gian, ý chí mãnh liệt và tình yêu cuộc sống, giống mai này khi trổ hoa có màu vàng thanh tao và có mùi thơm rất huyền ảo…”. Những lời tâm sự tâm huyết ấy phần nào thể hiện tình yêu cổ mai của người Đại Lộc.

Không phải mua là bán 
Cứ đến dịp cận Tết, người người từ các nơi lại đổ xô về Đại Lộc (Quảng Nam) để tìm cho mình một cội mai cổ hàng… độc. Nhưng, hiếm người “rinh” về được cội mai nào, không phải vì giá cả, không phải vì không có mai đẹp, mà vì gia chủ không muốn những cội mai cổ dày công sưu tầm của mình sang chủ khác. Dù chủ nhân những cổ mai không phải không gặp khó khăn về tài chính, nhưng đều phải chọn mặt gửi… mai vàng. Ông Lê Me, người sở hữu hàng chục cội mai cổ, có những cội mai 100 đến 200 năm tuổi, đã được người ta trả giá hơn 200 đến 300 triệu đồng, nhưng ông vẫn không muốn bán.

Ông kể, người chơi mai cổ ở Đại Lộc không muốn để mai cổ tiếp tục bị “chảy máu”, về những vùng khác không hợp thổ nhưỡng, khí hậu rồi chết đi. “Để có được cội mai cổ, tui phải thức đêm thức hôm, chạy vạy, năn nỉ người chủ bán cội mai, mang về chăm sóc. Như cội mai 200 năm tuổi, mua được nó, tui “sướng” không chi bằng, ngày đêm chỉ đến ngắm nó như bị thôi miên. Bán nó, giải quyết được kinh tế gia đình nhiều mặt, nhưng chỉ nghĩ đến việc xa nó thôi, đã thấy hụt hẫng, không thở nổi…!” - ông Me chia sẻ.

Cũng tâm trạng như ông Me, ông Lê Thạnh còn đọc hẳn một câu thơ: “Ngày phải lo toan tiền cơm áo/ Đêm thì mộng mị cổ mai hoa”. Vì vậy, người chơi mai Đại Lộc thường lấy ngắn nuôi dài, cùng với mai cổ, nhân giống những cội thanh mai nhỏ, để bán vào dịp Tết. Thời tiết năm nay khác thường, ít lạnh hơn mọi năm, nhưng nhờ biết cách chăm sóc đặc biệt, nên thanh mai Đại Lộc khá được mùa. Nhờ vậy, những nghệ nhân chơi mai cũng bớt được một nỗi lo. Dù chẳng “thấm” vào đâu so với tiền trăm, bạc vạn mua cổ mai hoa, nhưng cũng giúp người chơi mai đắp đổi phần nào những lo toan về kinh tế, để tiếp tục lưu giữ cho đời sau những cội mai cổ trứ danh, không dễ có.

VIẾT THANH
(Báo Đà Nẵng)

CHUYỆN KỂ CỔ MAI HOA

 “Ô hay xuân đến bao giờ nhỉ/ Chợt thấy hoa mai mới biết là”. Không biết tự bao giờ, hoa mai đã trở thành biểu tượng của mùa xuân, đồng thời tượng trưng cho khí phách của người quân tử. Ở Đại Lộc (Quảng Nam), việc chơi hoa mai từ lâu đã được nâng lên thành đạo, đặc biệt là cổ mai.

Nhớ lúc còn trẻ thơ, mỗi khi Tết đến xuân về thì tôi cũng như nhiều đứa trẻ khác trong làng thường xôn xao, rạo rực một điều gì đó rất lạ. Đi học, đi chơi hay đi chăn trâu trên cánh đồng đang nhú những mầm xanh, chúng tôi chỉ nói với nhau một điều duy nhất đó là “Tết”. Đứa nào cũng náo nức khoe má tau làm bao nhiêu ổ bánh tổ, bao nhiêu đòn bánh tét, rồi bánh nổ, bánh in, rồi thì áo mới quần mới... cứ náo loạn cả lên những ngày giáp Tết.

Kỷ niệm về những cái Tết tuổi thơ thì nhiều lắm, nhưng tôi nhớ nhất hình ảnh cây mai của ông Năm ở đầu làng. Cây mai nhà ông Năm to lắm, Tết đến ra hoa rất đẹp vì vậy ông Năm xem như vật quý và chăm sóc nó rất kỹ. Cứ khoảng gần 1 tháng trước Tết, ông thường nhờ chúng tôi đến tuốt lá để những búp mai còn e ấp trong từng kẽ lá được dịp bung ra dưới nắng xuân ấm áp. Đến những ngày Tết, hoa mai nở rộ, tỏa hương thơm thanh khiết mà nồng nàn trong gió xuân nhè nhẹ. Cây mai của ông rực rỡ đến độ, những ai bước vào làng cũng đều dừng lại trầm trồ, ngắm nghía hồi lâu...
Nhưng đến một năm, không hiểu vì sao mà cây mai của ông héo úa rồi chết, ông Năm buồn bã đến phát bệnh. Người nhà ông thấy thế bèn bứng cây mai khô đi nơi khác, để ông Năm vơi đi nỗi buồn. Có lần ông Năm nói với chúng tôi: “Cây mai này hơn 100 năm tuổi rồi, nó chết đi ông thấy lòng trống trải quá!”. 2 năm sau khi cây mai chết, ông Năm cũng qua đời, điều kỳ lạ là ông Năm mất đúng cái ngày cây mai bị bứng gốc. Người làng kháo nhau, ông Năm chết vì thương nhớ cây mai. Thật sự, khi ấy tôi không thể nào hiểu được vì sao lại thế, mãi đến sau này, tôi mới hiểu hoa mai đã là một phần quan trọng trong đời sống của người dân quê mình và nhất là đối với những người xem hoa mai là đạo, là tri kỷ.
Hiện nay, ở Đại Lộc đã thành lập cả một hội chơi mai, mặc dù ở thời buổi hiện nay, chơi mai đã trở thành việc xa xỉ đối với người dân của vùng đất Đại Lộc còn nhiều khốn khó này. Anh Lê Me (khu 5 – TT Ái Nghĩa), một người khá nổi tiếng trong giới chơi mai tâm sự: “Nếu cuộc đời tôi không chơi hoa mai thì chẳng biết làm gì khác”.
Quả thật như thế, từ lúc nhỏ anh Me đã bị hoa mai mê hoặc. Lớn lên, anh một mình khăn gói ra chân đèo Hải Vân khai phá gần 3ha đất, ươm hàng chục ngàn gốc mai, nhưng không may một cơn bão ập đến thế là bao nhiêu vốn liếng của hai vợ chồng mất trắng, phải dựng tạm một túp lều và làm thuê làm mướn kiếm sống. Cứ tưởng sau bận đó, anh Me từ bỏ niềm đam mê của mình, nhưng không, làm được bao nhiêu tiền anh đều lấy đi mua mai hết.
Nhớ lại những ngày khốn đốn ấy, anh Me nói: “Nghĩ lại cũng liều thật nhưng tôi mê hoa mai, vì thế quyết tâm phải làm chủ một vườn mai”. Giờ thì mong ước của anh Me đã trở thành hiện thực, nhưng có điều gia đình anh vẫn sống trong căn nhà tạm vì “tiền không đủ cho tôi đi mua mai lấy đâu xây nhà”, anh Me nói như thế.

Yêu và tôn sùng hoa mai nên những người chơi hoa mai ở Đại Lộc nhanh chóng nổi danh và giới cây cảnh trên cả nước phải kính nể, nhất là việc người Đại Lộc có những cây mai cổ thụ độc nhất vô nhị. Nhưng để sở hữu được những cây cổ mai, người chơi mai ở Đại Lộc đã không quản đường xa, mưa nắng lặn lội đi khắp nơi từ Quảng Trị đến Kon Tum và các xã vùng núi của H. Tiên Phước (Quảng Nam) để tìm kiếm. Anh Me kể về một lần đi “săn” cổ mai: “Một lần tôi đến một xã vùng núi Tiên Phước thì phát hiện một cây cổ mai có thế đứng rất đẹp, tôi hỏi mua nhưng họ không chịu bán.
Từ khi nhìn thấy cây mai ấy, tôi về nhà ăn không ngon ngủ không yên thế nên tuần nào tôi cũng chạy xe vào đó để thuyết phục, thậm chí năn nỉ người ta. Phải mất 8 tháng kiên trì như thế họ mới đồng ý bán cho tôi. Mang được cây mai ấy về nhà rồi mới thấy thanh thản”.
Đối với nhiều người ở Đại Lộc thì cổ mai có một sức hút rất lớn, họ sẵn sàng tốn công, tốn của chỉ để sở hữu một gốc mai già. Anh Nguyễn Chín, người chơi cổ mai tâm sự: “Cổ mai có gì đó làm cho người ta mê say, đắm đuối. Nó mang dáng dấp già cỗi nhưng lại ẩn chứa bên trong một sức sống mãnh liệt”.
Từ khi biết vùng đất Đại Lộc sở hữu nhiều cổ mai, nhiều đại gia từ Bắc vào Nam đã đến đây để mua lại, thế là những gốc mai già lại trở nên có giá trị. Có cây mai được trả gần 300- 400 triệu đồng - số tiền không tưởng đối với người dân quê Đại Lộc, thế nhưng họ vẫn không bán. Có lần, một đại gia ở TPHCM ra mua một cây cổ mai 200 năm tuổi của anh Me với giá gần 400 triệu đồng, nhưng anh Me không bán. Vị này ngạc nhiên hỏi: “Nhiều tiền thế sao không bán?”. “Xin lỗi anh, tiền thì quý thật nhưng tôi quý cây mai của mình hơn”- anh Me trả lời thẳng thừng.
Vì tôn quý cổ mai nên dân chơi ở Đại Lộc thường đặt tên cho chúng và đưa hình lên mạng Internet để mọi người cùng chiêm ngưỡng, ca tụng và luận bàn về vẻ đẹp của mai. Có nhiều cái tên khi đọc lên giống như “phim kiếm hiệp” như Ngọc Cốt Thiên Chân, Bàn Long hay Hồn Việt Cổ Mai hoa... nhưng để có được những cái tên ấy người chơi phải dựa vào thế đứng của cây và nhiều đêm mất ngủ mới chọn được cái tên ưng ý.
Trên diễn đàn mạng về hoa mai của những người chơi cổ mai ở Đại Lộc, có một thành viên ở tận Cà Mau nhận xét như thế này: “Chơi hoa mai đã lâu nhưng tôi chưa thấy ai đặt tên cho cây mai cả, người Đại Lộc quả có trí tưởng tượng phong phú”.
Một mùa xuân nữa lại về, những vườn mai đua nhau khoe sắc, tỏa hương trong nắng xuân ấm áp, đó cũng là cách mai trả nghĩa cho người đã chăm sóc mình. Và những người chơi cổ mai ở Đại Lộc quê tôi giống như những chú ong, lặng lẽ góp một cánh xuân cho đời.

Lưu Hoàng Anh

(Theo Cadn.com.vn) 

NGƯỜI CHỦ XE TỐT BỤNG...

Nhân đọc bài báo "Cây mất cắp 100 tuổi giá nửa tỉ "đột ngột" tái xuất" trên báo điện tử VTC News về một vụ mất cây hy hữu, làm tôi nhớ lại câu chuyện sau đây do bạn bè chơi cây ở Tam Kỳ kể lại:

Số là ông K có một cây sanh cổ do ông bà để lại, rất đẹp và quý. Nghe đâu đã có người trả giá vài trăm triệu nhưng ông không bán. Do có nhiều người lạ đến xem, hỏi han, ông K rất lo lắng phải canh giữ rất vất vả. Rồi ông đã cho xây tường rào cho khu vườn để bảo vệ cây. Từ khi xây được tường rào chắc chắn, ông tỏ ra hài lòng và việc canh giữ cũng được nới lỏng hơn.
Bỗng một hôm có chiếc xe cẩu tải đi ngang đến gần nhà ông thì bị hỏng máy. Hai người chủ xe mang đồ nghề ra sửa suốt cả ngày vẫn chưa xong. Họ dành phải ở lại, tối ngũ trên xe, ngày lại sửa. Suốt mấy ngày sau, người dân địa phương đã quen đi cái cảnh hai thầy trò người thợ xe cà cục, đóng, gõ, hàn, sửa… xem ra mất nhiều ngày mới có thể sửa xong. Có người lân la hỏi chuyện thì anh chủ xe tỏ ra là người rất niềm nỡ, tốt bụng và thân thiện. Có người thông cảm với họ còn mời về nhà chơi, uống rượu nữa…
Nhưng rồi một sớm thức dậy, ông K hốt hoảng khi phát hiện cây sanh quý đã biến mất. Dưới kia, chiếc cẩu tải cùng với 2 người chủ xe "tốt bụng và thân thiện" cũng... nhẹ cánh bay xa tự bao giờ mà không để lại một lời từ giả.
11/2009
Lê Thạnh

Làng mai Đại Lộc

Không chỉ giữ vị trí đặc biệt quan trọng trong đời sống văn hóa, cây mai còn đem lại giá trị kinh tế rõ rệt. Hai khu vực chuyên trồng mai là khu 5 và khu 8 thị trấn Ái Nghĩa, huyện Đại Lộc đã minh chứng điều ấy.

Thời điểm này sẽ là quá sớm để nói về sự bung nở của những cánh hoa mai, thế nhưng chúm chím những chiếc búp nõn đã bắt đầu hé ra từ sum suê cành lá trong những khu vườn của các hộ trồng hoa mai ở Đại Lộc.

(Một tác phẩm cổ mai hoa)

Cây mai nuôi sống gia đình

Anh Bùi Đình Bảo, người đã gắn bó với nghề trồng mai 20 năm nay ở Ái Nghĩa cho biết, nhà anh trồng mai trên 4 sào đất. Đây là diện tích canh tác mai vườn. Ngoài ra, anh còn dành ra một khoảng đất khá rộng để chăm chút một lượng tương đối lớn các gốc mai. Các gốc mai này được tỉa tót, uốn nắn tạo thành nhiều hình dáng bắt mắt.

Theo anh Bảo, trung bình, vào dịp tết, vườn mai của gia đình anh cho thu nhập từ 30 đến 50 triệu đồng. Đó là loại mai vườn cưa ngang gốc để bán thân mai. Còn đối với các gốc mai cổ được chăm chút cả chục năm trời, số tiền thu được nhiều hơn, 50 đến 70 triệu đồng. Anh Bảo san sẻ: “Cây mai chỉ bán được vào dịp tết. Người ta mua vì mong ước cái đẹp đem lại sự thịnh vượng cho gia đình. Vì vậy đối với từng cây mai, mình phải thật sự tỉ mỉ sửa soạn. Một thân mai đẹp phải có thế thật vững với nhiều nhánh, có nhiều búp và chỉ được một đọt duy nhất. Nước da của cây mai cũng quan trọng không kém, nó phải trơn để chứng tỏ sạch bệnh, phải nhẵn để tạo thẩm mỹ cho thân mai”.

Ảnh: Anh Bùi Đình Bảo chăm sóc mai cho tết Canh Dần

Trồng mai đã 20 năm, nhưng anh Bảo khiêm nhường nói: “Đã đến làng mai ở Đại Lộc này thì anh nên ghé thăm cụ Bùi Đình Châu ở khu 8 đây và anh Lê Me ở khu 5 nữa. “Sống với cây mai”, họ là những người tạo nên sự cân bằng đáng nể giữa làm kinh tế và giữ gìn cái không gian văn hóa rực rỡ quyến rũ sắc vàng ở huyện Đại Lộc”.

Cốt cách quân tử

Cụ Bùi Đình Châu đã bước sang tuổi 80 nhưng thần thái quắc thước. Cụ Châu đã gắn với nghề trồng mai được 55 năm. Cụ chính là người đầu tiên gầy dựng không gian quyến rũ sắc vàng không lẫn được ở Đại Lộc. “Một thiên truyện” thật như đùa được cụ viết ra cách đây 55 năm mà bây giờ hồi tưởng lại đôi mắt cụ hãy hấp háy cười: “Người dân thấy tôi trồng nhiều mai thì ngạc nhiên, tôi bảo trồng mai để dựng nhà. Không ai tin cả nhưng tôi làm nhà từ cây mai là chuyện không bịa”. Thì ra là thấy cây mai hợp thổ nhưỡng, cụ Châu đã ươm thật nhiều, rồi cứ thế, theo thời gian, cây mai kín khắp khu vườn. Chỉ vài lứa mai bán ra, cụ Châu đã đủ tiền để dựng nhà. Không chỉ vậy, thấy giá trị kinh tế cao của cây mai, cụ Châu đã nhân giống ra cho mọi người, vì thế mà mỗi dịp tết đến, dù có bán nhiều bao nhiêu, thì cả khu 8 Ái Nghĩa vẫn rợp một màu vàng ngây ngất của hoa mai.

Với hơn 1 sào mai vườn, năm vừa rồi cụ Châu bán được hơn 20 triệu đồng. Nhưng cụ bảo, bây giờ già rồi, không thể suốt ngày quẩn quanh trong vườn mà “đếm lá, đo hoa” nên tới đây cụ sẽ chuyển lại số diện tích trồng mai này cho người con trai chăm sóc. “Chỉ tốn công trông nom sửa soạn phòng trừ sâu bệnh thôi, cứ 4 năm sau ngày cưa ngang thân để bán thì đã có thể bán được lứa sau rồi. Một thân mai như thế chừng 5 đến 7 triệu đồng cũng bõ công lắm chứ” - cụ Châu chia sẻ. Đã hơn 50 năm theo nghề trồng mai, cụ Châu cho biết, theo nghề trồng mai phải biết cách “đọc thời tiết”, lúc nào thì phải hái lá, thời điểm nào thì phải dồn thúc hay kìm hãm quá trình “phát tiết” của cây mai, nếu không thì có kỳ công mấy cũng bằng thừa. Rồi ông cụ nhấn mạnh: “Theo nghề chi thì tôi không biết chứ đã theo nghề chăm bẵm cây mai thì cũng là một cách rèn luyện đạo làm người. Cây mai mà, cốt cách quân tử lắm - Tạo được thần thái cho một cây mai mà mình ưng ý không dễ!”.

Tạo thần thái cho cây mai, còn là nỗi mong mỏi và niềm say đắm của những hộ trồng mai ở khu 5 Ái Nghĩa. Đối với họ, một thân mai đẹp phải là sự kết hợp của nhiều yếu tố: kỳ vỹ, cổ xưa, và quan trọng nhất là cốt cách. Anh Lê Me, từ nhỏ đến nay đã sưu tầm được nhiều cây mai cổ và được anh gọi tên chung là “Cổ Mai Hoa Đại Lộc”. Hỏi anh bỏ công sưu tầm được nhiều mai cổ như vậy thì lấy gì “nuôi sống” chúng, anh bảo: “Lo chăm sóc mai cung ứng cho thị trường và mai cổ là khó khăn thật sự. Biết làm sao được, để gắn bó với mai cổ, tôi phải lấy ngắn nuôi dài”. Mỗi năm, anh Lê Me bán ra thị trường được khoảng 100 chậu mai, mỗi chậu như vậy giá trên dưới vài triệu đồng. Số tiền này anh dành để chi trả khu đất mà anh thuê lại ở đồi Ái Nghĩa cũng như chi phí về chăm sóc… Ngoài việc bán mai để chậu, anh Lê Me cũng bán giống mai con. Nói về “nghiệp theo hoa” của mình, anh cho biết: “Vất vả thì nhiều nhưng bù lại cũng sung sướng vì đã tạo nên nhiều dáng mai ưng ý. Cây “Ngọc Cốt Thiên Chân” này là sự hòa quyện giữa khí phách phi thường với cái mềm mại uyển chuyển. Cả bộ đế, thân và lá, cần phải đạt được tiêu chí “Cổ - Kỳ - Mỹ”. Ký thác nhiều tâm sức với cây mai, anh Lê Me nói rằng chỉ cần có một mặt bằng lớn hơn chút nữa là có thể thỏa nguyện với cây mai.

(Theo QUANG THANH, Báo Quảng Nam 11/2009)

Huyền thoại cổ mai

Ở miền Nam, mỗi khi Tết đến xuân về, khó có loại hoa nào có thể sánh được với hoa mai. Xung quanh việc chơi mai, săn tìm những cây mai quý, đặc biệt là cổ mai có khối chuyện ly kỳ, thú vị.

Những cây giá trị bằng cả gia tài

Với truyền thống chơi mai lâu đời, ngày nay đất Quảng Nam lưu giữ nhiều cây mai cổ thuộc vào hàng quý hiếm. Nổi tiếng nhất trên các diễn đàn cây cảnh... có lẽ là cây mai được đặt tên rất kêu "Hồn Việt - cổ mai hoa" của nghệ nhân Lê Thạnh, người vùng Ái Nghĩa, Đại Lộc. Cây Hồn Việt - cổ mai hoa được biết đến từ Tết năm 2008, khi chủ nhân ngỏ ý muốn bán cây mai cổ này với giá 340 triệu đồng.

Theo bộc bạch của chủ nhân, cây mai này được ông mua từ vùng Điện Bàn, Quảng Nam. Trước đó, do thiếu duyên nên cây mai này ít được biết đến. Tuổi của nó được phỏng đoán khoảng 150 tuổi. Gốc của cây mai này đường kính chỗ lớn nhất lên đến 35cm, chiều cao 1,5m. Khi giới thiệu về cây mai cổ này, chủ nhân của nó không giấu được tự hào: "Cây mai này là độc nhất vô nhị về dáng thế và tuổi tác. Nó thuộc giống thanh mai, có nguồn gốc ở Quảng Nam. Đây là loại mai có chồi xanh khác với hồng diệp mai có chồi màu hồng tím, hoa có màu vàng đậm và có mùi thơm khó tả. Kiểu dáng uyển chuyển nhưng mạnh mẽ, có hình cong chữ S thể hiện được bản chất anh hùng nhưng giàu nhân nghĩa của người Việt Nam. Đúng với tên gọi của nó: Hồn Việt - cổ mai hoa".

Xuôi về Nam, đất An Giang, Vĩnh Long cũng có nhiều cây mai cổ nổi tiếng, chỉ có khác một điều là các cây mai cổ phía nam thường ít được đặt tên riêng nên ít được biết đến, chỉ đến khi có một sự kiện nào đó thì những cây mai này mới bắt đầu lộ diện. Năm 2008, giới chơi mai, kiểng cổ được dịp chiêm ngưỡng một cây mai cổ của đất Vĩnh Long được chào bán với giá 600 triệu đồng. Hội hoa xuân TPHCM đã vinh danh vị trí cao nhất cho 2 cây mai cổ của đất An Giang. Sau khi được "tấn vương" ở hội hoa xuân TPHCM, giới chơi mai đồn đoán, những cây mai này giá trị lên đến tiền tỉ.

"Săn" cổ mai

Nghệ nhân Lê Me - chủ nhân của một bộ sưu tập cổ mai cho rằng, cái khó nhất của nghề săn mai cổ là phải nhìn ra dáng thế của cây mai sau khi gọt giũa ngay từ khi nó còn là viên ngọc thô, nằm lẩn khuất ở góc vườn nào đó. Trường hợp cây mai được đặt tên cổ thụ Thanh Long của ông là một điển hình. Cây mai này có thế trực (thẳng) dáng Thiên Long, bộ đế (phần gốc) Bàng Long. Nếu căn cứ theo kích thước của nó thì có lẽ nó đã có hàng trăm năm tuổi, chu vi gốc lên đến 103cm. Sau khi mang về vườn, qua bàn tay nhào nặn của nghệ nhân Lê Me, từ một viên ngọc thô, cây mai này đã biến thành một tác phẩm nghệ thuật sống được đặt tên là cổ thụ Thanh Long... Mới đây nhất, một lái mai ở TPHCM đã trả 200 triệu đồng nhưng ông Lê Me vẫn chưa bán.

Cũng theo ông Me: "Cây này chỉ cần 2 đến 3 năm nữa, cành nhánh hoàn chỉnh, khi đó giá trị của nó sẽ còn tăng hơn nữa". Chuyện săn cổ mai của ông Lê Me còn ly kỳ hơn đối với cây mai được đặt tên "Ngọc Cốt Thiên Chân" (ảnh trên). Nó về cái tên nghe đượm hơi hướng truyện chưởng, nghệ nhân Lê Me giải thích: "Ngọc Cốt Thiên Chân có nghĩa là cây mai có cốt cách của ngọc còn Thiên Chân là quà của trời. Tôi nghĩ, sở hữu được cây mai này là một kỳ duyên mà không phải ai cũng có được, nó là một món quà trời ban, không phải có tiền là mua được".

Theo thẩm định của giới chơi kiểng thì cây Ngọc Cốt Thiên Chân phải đến 300 năm tuổi, đường kính gốc chỗ lớn nhất lên đến 70cm, chu vi gốc 163cm (một người lớn ôm mới xuể). Toàn thân tạo thành hình một tòa tháp đều đặn từ dưới lên trên. Theo chủ nhân của cây mai thì thời ông nội ông đã có cây mai này, cứ Tết đến ông và cháu ra vặt lá. Sáu năm trước nó được di thực về Tam Dân, Tam Kỳ, Quảng Nam và được vô chậu. Mặc dù vậy, khi ông Me biết về cây mai này thì nó vẫn còn thô lại mắc thêm nhiều khuyết điểm.

Ông Me hồi tưởng: "Để sở hữu cây Ngọc Cốt Thiên Chân" tôi phải đi lại không biết bao nhiêu chuyến từ Ái Nghĩa vào Tam Kỳ cả trăm cây số, ròng rã trong 8 tháng trời, nhưng chủ vẫn không chịu bán. Sau mỗi chuyến đi, tôi lại mất ngủ, cứ nghĩ đến cây mai là tôi không tài nào ngủ được". Giọng ông Me trở nên sôi nổi lại hào hứng "Hai vợ chồng tôi đi lại khoảng 4 lần thì tôi nhận được điện của chủ cây đồng ý bán".

Về giá cả, ông Lê Me nói đây là một chuyện tế nhị không thể tiết lộ nhưng trước đó, theo lời ông Lê Me thì Chủ tịch huyện Núi Thành đã trả giá 16 triệu đồng nhưng không mua được...

Ngọc Huân
(Theo Báo Lao động 01/2009)